Ngày 25/7/2025, tại Hà Nội, Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương phối hợp với Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường tổ chức Hội thảo tham vấn “Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026–2030”. Trong tâm điểm thảo luận, dự thảo Bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao, một bộ khung mới được kỳ vọng sẽ tiếp thêm động lực để phát triển nông thôn toàn diện, hiện đại và bền vững.
Bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2026–2030 được xây dựng với yêu cầu tất cả các xã phải đáp ứng đồng thời chuẩn nông thôn mới và chuẩn nâng cao. So với giai đoạn 2021–2025, tiêu chí mới không chỉ tăng về số lượng chỉ tiêu, mà còn nhấn mạnh chiều sâu chất lượng và tính bền vững.
Đáng chú ý, mức thu nhập bình quân đầu người đến năm 2030 được nâng lên tối thiểu 2,7 lần so với năm 2020 – tương đương từ 97 đến 160 triệu đồng/người/năm tùy theo nhóm xã. Đây là tiêu chí cao nhất từ trước đến nay, phản ánh đòi hỏi chuyển biến thực chất về kinh tế nông thôn.
Theo dự thảo, 8 nhóm tiêu chí có nhiều điểm mới.
1. Quy hoạch rõ ràng, có đầu tư theo định hướng
Xã nâng cao phải có quy hoạch chi tiết trung tâm xã hoặc điểm dân cư mới phù hợp với định hướng phát triển đô thị của địa phương. Đặc biệt, yêu cầu ít nhất một công trình hạ tầng kỹ thuật hoặc xã hội được đầu tư xây dựng đúng quy hoạch nhằm bảo đảm tính thực thi và hiệu quả sử dụng đất, hạ tầng.
2. Hạ tầng kinh tế - xã hội đạt chuẩn “sáng – xanh – sạch – đẹp”
Dự thảo yêu cầu từ 70% trở lên các tuyến đường thôn, ngõ xóm, đường nội đồng… phải được cứng hóa và bảo trì thường xuyên, có chiếu sáng, cây xanh, biển báo, gờ giảm tốc. Ngoài ra, 100% công trình thủy lợi nhỏ và nội đồng phải được bảo trì định kỳ, không để xảy ra sự cố.
3. Kinh tế nông thôn chuyển đổi mạnh mẽ
Các xã phải có hợp tác xã hoạt động hiệu quả, có hợp đồng liên kết theo chuỗi giá trị, có ít nhất 1 sản phẩm OCOP đạt chuẩn 4 sao, đồng thời phát triển mô hình ứng dụng công nghệ cao hoặc cơ giới hóa nông nghiệp. Đặc biệt, dự thảo bổ sung chỉ tiêu về hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp tư nhân, phù hợp định hướng phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị.
4. Nguồn nhân lực có chất lượng
Tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ tại xã nhóm 3 phải đạt tối thiểu 45%, cao hơn đáng kể so với giai đoạn trước. Đồng thời, lao động sau đào tạo phải có việc làm và thu nhập ổn định – yếu tố phản ánh chất lượng đào tạo thực chất.
5. Văn hóa - xã hội toàn diện, nhân văn
Xã nâng cao phải đạt đồng thời các tiêu chí về y tế, giáo dục, văn hóa, giảm nghèo đa chiều (tỷ lệ dưới 1% với xã nhóm 3). Một điểm mới là bổ sung tiêu chí “thôn đoàn kết, ấm no, hạnh phúc” – tạo nền tảng xây dựng cộng đồng hài hòa và bền vững.
6. Môi trường – cảnh quan: sống xanh là bắt buộc
Mỗi xã cần có ít nhất một công trình xử lý nước thải sinh hoạt, mô hình xử lý chất thải hữu cơ tuần hoàn và mô hình cải tạo cảnh quan mặt nước. Tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt chôn lấp phải dưới 50%, hướng tới bảo vệ môi trường toàn diện và lâu dài.
7. Chính quyền số, dịch vụ số
Yêu cầu mới nhấn mạnh xã phải triển khai dịch vụ công trực tuyến toàn trình, có chính quyền xã số hoạt động hiệu quả. Đây là bước tiến thể chế rõ nét, đưa chính quyền cơ sở vào guồng chuyển đổi số quốc gia.
8. Khoa học công nghệ và chuyển đổi số nông thôn
Một loạt chỉ tiêu mới lần đầu tiên được đưa vào như: truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng công nghệ số, mã vùng nguyên liệu, mạng wifi miễn phí tại trung tâm xã và các điểm cộng đồng. Chuyển đổi số không còn là xu hướng, mà là tiêu chuẩn bắt buộc.
Không chỉ dừng ở các chỉ tiêu hạ tầng, thu nhập hay môi trường, bộ tiêu chí lần này mở rộng thêm các yếu tố “mềm” – như phổ biến giáo dục pháp luật, hỗ trợ pháp lý cho hộ kinh doanh, hay xây dựng mô hình làng thông minh. Đây là bước chuyển từ xây dựng hạ tầng sang xây dựng con người và cộng đồng nông thôn kiểu mẫu.
Việc nâng chuẩn đồng loạt các chỉ tiêu đặt ra không ít thách thức, đặc biệt với những địa phương còn khó khăn. Tuy nhiên, với sự phân cấp mạnh mẽ cho UBND cấp tỉnh quy định cụ thể ở nhiều tiêu chí – như về hạ tầng, nước sạch, thu nhập hay mô hình kinh tế – dự thảo tạo dư địa linh hoạt để địa phương chủ động xây dựng lộ trình phù hợp.
.svg){kind=icon}
