Hành trình của An Nhiên từ hạt gạo đến khát vọng cường quốc

LTS: Từ những xe bánh mì gỗ ở chợ phiên, Công ty O Plant-based của chị An Nhiên đã trở thành doanh nghiệp tiên phong trong ngành plant-based tại Việt Nam. Sản phẩm nổi bật là bánh mì gạo đông lạnh từ gạo lứt vàng, gạo huyết rồng, gạo đen nguyên cám – giữ nguyên màu sắc, hương vị tự nhiên, giàu dinh dưỡng – cùng nhiều dòng sản phẩm 100% thực vật khác. Chỉ trong vòng một năm, bánh mì gạo đã có mặt trên kệ siêu thị, được người tiêu dùng đón nhận mạnh mẽ và nhanh chóng được thị trường quốc tế đặc biệt quan tâm.

Hiện nay, sản phẩm đang được nhiều tập đoàn tại Hàn Quốc, Nhật, Đài Loan, Châu Âu rất quan tâm và một tập đoàn Úc đề nghị hợp tác độc quyền phân phối tại Úc, ghi dấu một bước tiến quan trọng: từ một startup nhỏ, Công ty O Plant-based của chị An Nhiên đang đưa hạt gạo Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu của ngành công nghiệp xanh.

Chân lý từ bệnh tật

Có những khởi nghiệp không bắt đầu từ phòng thí nghiệm, từ quỹ đầu tư mạo hiểm, mà từ… giường bệnh. Với chị An Nhiên, con đường đến plant-based (thực phẩm gốc thực vật) khởi nguồn từ một cuộc chiến sinh tử.

Suốt nhiều năm, chị đối diện căn bệnh nan y: truyền máu hàng chục lần, hồng cầu có lúc chỉ còn 3–4, tim ngừng đập bảy phút. Các bác sĩ khuyên phải cắt bỏ và khuyên quay lại ăn thịt để “lấy sức”. Nhưng cơ thể chị từ chối. Chị kiên định giữ chế độ ăn thực vật, một phần nhờ ảnh hưởng từ người chồng – người đã ăn plant-based mấy chục năm. Điều kỳ diệu xảy ra: sức khỏe phục hồi, khối u biến mất, máu sạch trở lại.

“Ngày xưa có đọc câu thơ “mặt trời chân lý chói qua tim”, tôi chưa thấy thấm hay còn lờ mờ “chân lý là gì?!”. Giờ thì rõ ràng trước mắt mình “bệnh tật hóa ra là món quà ông trời cho, để tôi thức tỉnh!”, chị kể. Chính từ “chân lý” đó, chị quyết định từ bỏ một sự nghiệp ổn định trong ngành thép để bước vào một con đường mới – con đường plant-based, thực phẩm dựa trên nền lúa gạo sạch của Việt Nam để giúp đưa hạt gạo Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu hay con đường khẳng định vị thế của Việt Nam trên thế giới dựa trên nền tảng thực phẩm có gốc thực vật cũng chính là dựa trên nền tảng nông nghiệp Việt Nam.

Từ công nghiệp thép đến plant-based

Trước khi đến với plant-based, chị là doanh nhân kỳ cựu trong ngành công nghiệp nặng, từng tham gia đưa nhiều công nghệ luyện thép, tiêu chuẩn thép hiện đại vào Việt Nam, thậm chí cung cấp vật liệu cho các dự án quốc phòng. Nhưng càng đi sâu, chị càng thấy một nghịch lý: dù đầu tư bao nhiêu, Việt Nam vẫn lệ thuộc nguyên liệu nhập khẩu.

“Từ ngành thép, tôi học được một chân lý: ai nắm nguyên liệu, người đó là vua. Và Việt Nam thì luôn đi mua”, chị nói.

Sự giằng xé ấy kéo dài nhiều năm, cho đến khi chế độ ăn plant-based cứu mạng chị. Chị chợt nhận ra: Việt Nam không thiếu nguyên liệu. Chúng ta ngồi trên kho tàng nông sản khổng lồ, đặc biệt là lúa gạo. Nếu biết cách nâng giá trị, có thể hình thành một ngành công nghiệp mới – vừa cho sức khỏe, vừa cho môi trường, vừa cho quốc gia.

Plant-based không chỉ là ăn chay. Thế giới từ gần 10 năm nay đã tái định nghĩa: từ vegan, vegetarian sang “plant-based” – ứng dụng công nghệ cao để biến nông sản thành sản phẩm giá trị cao hơn. Không phải rau củ luộc, đậu hũ chiên, mà là sữa gạo, phô mai thực vật, thịt thực vật từ protein đậu, da từ vỏ trái cây. Đằng sau đó là cả một ngành công nghiệp trị giá hàng trăm ngàn tỷ USD, được coi là “ngành nóng” trong chuyển đổi xanh toàn cầu.

Từ xe bánh mì đến bánh mì gạo

Khởi nghiệp ở tuổi ngoài 40, chị An Nhiên không có vốn đầu tư lớn, không có nhà máy hiện đại. Chị chỉ có vài chiếc xe gỗ do chồng thiết kế, chở ra chợ bán bánh mì kẹp thịt thực vật nhập khẩu. Người ăn thử khen ngon, bất ngờ khi biết đó là sản phẩm thực vật.

Nhưng chị không dừng lại ở đó. Trong những lần tự hỏi tại sao Việt Nam mãi xuất thô lúa gạo, trong khi cả thế giới đều ăn bánh mì, chị nhìn thấy câu trả lời: phải làm bánh mì từ bột gạo Việt Nam.

Hành trình nghiên cứu kéo dài nhiều năm, thất bại nối tiếp thất bại. Thử công thức bột nhập khẩu từ châu Âu, sản phẩm dở, khô cứng. Thử phối trộn nhiều loại bột, ổ bánh mì không đạt độ nở, vị nhạt nhẽo. Nhiều lần chị muốn bỏ cuộc. Nhưng ý nghĩ về người nông dân quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” mà vẫn nghèo khiến chị kiên trì tiếp tục!

Bước ngoặt đến khi chị và chồng tự nghiên cứu bột gạo lứt vàng, huyết rồng, gạo đen nguyên cám. Ổ bánh mì ra lò nở đẹp, thơm, ngọt tự nhiên, giữ nguyên cám và dưỡng chất. Kết quả kiểm nghiệm khẳng định giá trị dinh dưỡng cao, đủ sức cạnh tranh với bất kỳ loại bánh mì nào trên thế giới. Đó là bước đột phá biến một hạt gạo thành sản phẩm toàn cầu.

Sản phẩm và sự đón nhận trong nước

Từ bánh mì gạo đông lạnh, chị cùng chồng & các cộng sự tiếp tục nghiên cứu để phát triển thêm bánh ngọt, đồ uống, các món ăn… tất cả đều 100% plant-based. Chị mở các cửa hàng F&B để vừa bán hàng, vừa tạo không gian trải nghiệm.

Thị trường Việt Nam đón nhận bất ngờ. Ở các hội chợ, gian hàng O Plant-based lúc nào cũng đông khách. Người ăn thử khen ngon rồi hỏi mua ngay. Nếu bình thường, để sản phẩm vào được hệ thống siêu thị phải mất nhiều năm, thì bánh mì gạo chỉ mất một năm để có mặt trên kệ – một kỷ lục. Từ một siêu thị, lan sang nhiều hệ thống khác. Các đại lý online cũng chủ động tìm đến. Doanh số tăng đều.

Nhiều khách hàng sau khi ăn thử đã gọi điện trực tiếp cho chị, khen ngon, động viên. “Chính phản hồi đó là động lực để tôi tiếp tục”, chị kể.

Cơ hội xuất khẩu

Sự khác biệt của sản phẩm nhanh chóng vượt ra ngoài biên giới. Rất nhiều các tập đoàn nước ngoài, trong đó có cả các công ty lớn trong ngành bánh đã tìm đến chị để tìm hiểu, trải nghiệm & đề nghị hợp tác. Họ thừa nhận chưa từng thành công mặc dù đã cố gắng rất nhiều năm để làm bánh mì từ gạo, và đề nghị hợp tác chiến lược, thậm chí độc quyền phân phối. Với họ, đây là một phát minh mang tầm thế giới! Có khách hàng còn nói, bánh mì gạo Việt Nam là sản phẩm mà các nhà hàng michelin trên thế giới tìm kiếm bấy lâu nay!

Trong khi đó, Singapore – quốc gia đổ 72 tỷ USD vào R&D plant-based – vẫn nhập khẩu nông sản thô từ Việt Nam. Nếu chúng ta đưa sản phẩm chế biến sâu vào thị trường này, Việt Nam sẽ không chỉ là “vùng nguyên liệu” mà có thể vươn lên thành trung tâm plant-based của khu vực châu Á Thái Bình Dương.

Bán sạch nhà cửa

Khởi nghiệp plant-based ở Việt Nam không dễ. Các ngân hàng không mặn mà: thủ tục rườm rà, tài sản bị định giá thấp, giải ngân nhỏ giọt. “Ngân hàng thẩm định nhà tôi mười tỷ, chỉ cho vay 70–75% và còn giải ngân nhỏ giọt. Trong khi tôi cần tiền mặt ngay để triển khai dự án”, chị kể.

Giải pháp duy nhất: bán. Nhà, đất, bất động sản – tất cả những gì tích cóp được đều lần lượt ra đi. Có lúc thị trường đóng băng, chị chấp nhận bán rẻ, miễn có tiền mặt kịp thời để giữ nhịp nghiên cứu & sản xuất. “Đồng tiền lúc đó không phải nhiều hay ít, mà là kịp thời”, chị nói.

COVID-19 càng làm mọi thứ khó khăn. Nhưng chị và chồng vẫn kiên định: bán sạch tài sản để đổi lấy cơ hội cho hạt gạo Việt Nam.

Người đồng hành thầm lặng

Trong mọi bước ngoặt, luôn có một bóng hình kiên định: người chồng. Ông không chỉ là người bạn đời, mà còn là cộng sự nghiên cứu chính. Ông từng ăn plant-based mấy chục năm, có nền tảng kiến thức. Ông tự tay đóng xe gỗ, cùng vợ ra chợ bán bánh mì. Ông mày mò công thức, thử nghiệm bột gạo, nghiên cứu công nghệ.

Cũng có lúc nản chí, chị hỏi chồng: “Sao vợ thấy mình giống như con thiêu thân vậy?!”, ông hỏi lại: “Vậy chứ thiêu thân nó lao vào đâu?!”, “Vào ánh sáng!”.  Khi chết, linh hồn sẽ tìm ánh sáng mà đi theo! Chị tự hỏi, cũng tự trả lời và ngộ ra: không cần phải chờ đến khi chết mà khi còn sống, hãy cứ đi theo ánh sáng chân lý và vì vậy, chết hay sống thì linh hồn mình vẫn luôn đi theo ánh sáng!

Rào cản chính sách và sự lệ thuộc

Thách thức lớn không chỉ là vốn, mà còn là chính sách. Khi tiếp xúc nhà đầu tư ngoại, chị thấy họ muốn độc quyền, kiểm soát ý tưởng… rồi dẫn đến muốn kiểm soát vùng nguyên liệu. Nếu đi theo cách cũ, người Việt sẽ mãi làm thuê trên chính quê hương mình: vùng nguyên liệu họ sở hữu, nông dân mình trồng thuê, còn giá trị, R&D, sáng chế… đều thuộc về họ.

Trong khi đó, ở Hàn Quốc, Nhật Bản, chính phủ trợ giá trực tiếp cho sản phẩm bột gạo và bánh mì gạo, khuyến khích tiêu dùng, giảm nhập khẩu bột mì, củng cố an ninh lương thực. Việt Nam thì chưa.

“Đau lắm, khi mình xuất thô rồi nhập lại sản phẩm chế biến sâu với giá cao”, chị nói. Vì thế, chị mong Chính phủ hỗ trợ ngân sách để thành lập Plant-based Innovation Hub tại Việt Nam – nơi quy tụ các nhà khoa học, doanh nhân, tiến sĩ trong và ngoài nước, đoàn kết để tạo sức bật.

Triết lý kinh doanh: Xây hệ giá trị, không chỉ bán sản phẩm

Với chị, thành công không đo bằng số ổ bánh mì bán ra mỗi ngày, mà bằng việc kiến tạo một hệ giá trị bền vững. Giá trị ấy trước hết dành cho nông nghiệp, để hạt lúa, hạt gạo thoát khỏi cảnh “xuất thô – nhập tinh”, được nâng lên thành sản phẩm có giá trị cao. Nó còn dành cho sức khỏe cộng đồng, khi thực phẩm gốc thực vật góp phần hình thành thói quen ăn uống lành mạnh, ngăn ngừa bệnh tật từ gốc. Và rộng hơn, đó là giá trị quốc gia, giúp Việt Nam song hành cùng dòng chảy chuyển đổi xanh toàn cầu, trở thành điểm đến của các dòng vốn tài chính quốc tế.

“Bánh mì chỉ là khởi đầu. Tôi muốn xây dựng một hệ sinh thái, nơi từ một hạt gạo, Việt Nam có thể trở thành cường quốc”, chị khẳng định.

Từ hạt gạo đến khát vọng cường quốc

Tầm nhìn của chị vượt xa phạm vi một doanh nghiệp. Chị tin rằng, nếu cả thế giới ăn bánh mì từ gạo, Việt Nam sẽ trở thành cường quốc thực sự.

Khác với thép hay đóng tàu – những ngành Việt Nam từng theo đuổi nhưng vẫn lệ thuộc nguyên liệu – nông sản, đặc biệt là lúa gạo, chính là lợi thế vô địch.

Để hiện thực hóa, chị muốn vận động để xây dựng Plant-based Innovation Hub tại Việt Nam: trung tâm nghiên cứu, sản xuất, quy tụ trí tuệ trong và ngoài nước, biến nông sản Việt thành nền tảng của ngành plant-based toàn cầu. Từ một hạt gạo, có thể làm nên bánh mì, pizza, burger, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng…

“Đó là hoài bão lớn, nhưng bắt đầu từ một hạt gạo rất nhỏ”, chị nói. Với chị, bệnh tật từng suýt cướp đi sinh mạng đã trở thành món quà để thức tỉnh, giúp tìm ra chân lý: từ nông sản, Việt Nam có thể bước vào chuỗi giá trị toàn cầu, góp phần cho sức khỏe cộng đồng, cho môi trường, và cho khát vọng quốc gia.

“Nhiều người bảo tôi điên rồ, như con thiêu thân. Nhưng thiêu thân lao vào ánh sáng, chứ không phải bóng tối. Và ánh sáng đó, tôi gọi là chân lý”, chị mỉm cười.

Khởi nghiệp với chị không phải để làm giàu, mà để kiến tạo một hệ giá trị mới: cho nông dân, cho sức khỏe cộng đồng, cho vị thế quốc gia. Đó là hành trình gian nan, nhiều người chê cười, nhưng cũng là cơ hội “thiên thời – địa lợi – nhân hòa” để Việt Nam từ một hạt gạo, bước vào hàng ngũ cường quốc của nền kinh tế xanh.

Kì cuối: Nguyễn Cảnh Bình – người kinh doanh tri thức giữa thời thị trường

Lê Gia: Giọt mắm xứ Thanh thành hộ chiếu ẩm thực Việt

“Có những buổi tối, tôi ngồi giữa công trình hàng ngàn tấn thép, mà lại nhớ về mùi hương trong chum mắm của mẹ và làng nghề mắm quê tôi”, Lê Anh nói với chất giọng to, vỡ của người miền biển.

Hành trình của người kiến tạo thương hiệu Giovanni

“Tôi luôn tin rằng, một thương hiệu Việt có thể hiện diện ở bất cứ đâu trên bản đồ thời trang cao cấp thế giới, miễn là chúng ta đủ kiên định và có chiến lược”, Chủ tịch Giovanni Nguyễn Trọng Phi nói.

Hành trình số của Chủ tịch MK Group Nguyễn Trọng Khang

Từ chiếc thẻ Căn cước công dân gắn chip đến những hệ thống radar, tên lửa tiên tiến, MK Group đang viết tiếp câu chuyện về một Việt Nam tự chủ hạ tầng số, bảo vệ chủ quyền và nâng cao vị thế trên trường quốc tế.