“Năng suất không phải là một đức tính. Trái lại, nếu bị lạm dụng, nó sẽ trở thành một tật xấu. Nếu bạn từng ép bản thân phải làm việc chăm chỉ hơn, thì cuốn sách Lười của tác giả Celeste Headlee, NXB Phụ nữ Việt Nam - chính là lời kêu gọi rằng hãy làm việc thông minh hơn. Đôi khi ta sẽ đạt được nhiều thành quả hơn bằng cách làm ít hơn” - Adam Grant, tác giả các tựa sách best-seller Dám nghĩ lại, Tư duy ngược, Cho và nhận nhận định.

Càng bận càng tốt?

Bạn tin không, không phải từ xưa con người đã làm việc cật lực như bây giờ. Ngay cả những nông dân cũng lao động ít thời gian hơn, họ có nhiều thời gian nghỉ hơn một người công nhân viên hiện đại. Mọi thứ đã thay đổi từ cuộc Cách mạng công nghiệp. Thay vì trả công theo đầu việc, chủ nhà máy bắt đầu trả công theo giờ, đó là lý do người lao động được kỳ vọng phải làm việc trong thời gian dài hơn rất nhiều. 

Sach LƯỜI.jpg

Nếu biết rằng lao động cực khổ sẽ giúp phát triển cuộc sống thì ai còn dám than phiền khi thời gian làm việc mỗi ngày dài thêm nữa? Có một niềm tin mang tên “Giấc mơ Mỹ” cho rằng cứ chăm chỉ và kiên trì sẽ luôn luôn được thưởng tiền tài - đã góp phần gieo những hạt giống đầu tiên cho “giáo hội năng suất” của hiện tại.

Vậy “giáo hội năng suất” là gì? Đó là thái độ “mình càng bận rộn càng tốt”: mình có niềm tin mãnh liệt vào việc hoạt động không ngừng nghỉ, tìm cách năng suất nhất để hoàn thành được gần như bất cứ điều gì và mình có niềm tin mù quáng rằng những nỗ lực của bản thân sẽ giúp tiết kiệm thời gian cũng như làm cuộc sống tốt hơn. 

Nếu bạn đang trong tình trạng bị quá tải công việc, căng thẳng, thường xuyên không thỏa mãn, và luôn trong trạng thái cố đạt đến một tiêu chuẩn không ngừng tăng lên, bạn chính là những ‘tín đồ’ của “giáo hội năng suất” và bạn đang khai tử chính mình bằng khái niệm năng suất. 

Thật ngược đời, ám ảnh việc phải cải thiện cuộc sống lại khiến chúng ta cô đơn hơn, bệnh tật hơn và căng thẳng hơn bao giờ hết. 

Chất lượng cuộc sống được đánh giá qua hiệu suất thay vì qua sự bổ ích thu được. Động cơ hoạt động của chúng ta hiếm khi nào là để tận hưởng hoạt động đó, mà hầu như chỉ vì mong muốn liên tục tiến bộ, muốn mình thật năng suất. 

Mạng xã hội quả thực đã góp phần thúc đẩy sự lớn mạnh của “giáo hội năng suất”. Nó khiến việc so sánh bản thân với người khác trở nên quá dễ dàng. Khi so sánh bản thân với những người xuất sắc nổi bật, ta đang gửi thông điệp mình không đủ tốt, và cuộc sống của mình hoàn toàn không đạt tiêu chuẩn. Ta sẽ có khao khát vượt mặt người khác, điều này khiến ta không ngừng thi đua trở thành người hoạt động năng suất và hiệu quả nhất trên mạng. Chẳng cần nói cũng biết, đó là một cuộc đua ta không bao giờ thắng được.

Nhận thức thời gian

Không ít người còn chẳng biết mình sử dụng thời gian vào việc gì. Việc hiểu cách mình sử dụng thời gian được gọi là “nhận thức thời gian”. Những người có “nhận thức thời gian” kém sẽ dành nhiều giờ xem tivi hoặc lướt mạng xã hội hơn. Họ thường xuyên nói rằng bị quá tải. Khi bạn không nhận thức được rõ mình sử dụng thời gian ra sao, bạn sẽ cảm thấy quá tải hơn cần thiết, điều đó khiến bạn đưa ra những quyết định gây căng thẳng và lo âu hơn nữa.

Chứng nghiện hiệu suất và năng suất khiến con người coi nhẹ sức mạnh của sự an nhàn hoặc tệ hơn là mất nhận thức về niềm vui từ việc nghỉ ngơi hoặc không làm gì cả. 

Dường như chúng ta không tin vào bản năng con người nữa. Gặp vấn đề khó là tìm ngay các giải pháp công nghệ, công cụ thích hợp, các hệ thống giải quyết vấn đề như: cà phê cực đậm, những bài thể dục cực hành xác, chế độ ăn như thời tiền sử, sổ theo dõi mục tiêu, các ứng dụng công nghệ giúp tăng năng suất… Rồi tin rằng những biện pháp và công cụ được thiết kế kỹ lưỡng kia sẽ giúp mỗi người tốt lên. Đó là niềm tin hão, và mục tiêu của tựa sách này là đập tan ảo tưởng đó để bạn thấy được rằng mình không hề tốt lên mà nhiều khi còn tệ đi.

Giải pháp cho những vấn đề trên rất đơn giản: hãy dành thời gian nghỉ ngơi đúng nghĩa và không làm bất cứ điều gì. Thông điệp của Lười gửi đến bạn cả phương thức chẩn đoán lẫn kế hoạch hành động bằng cách kết hợp thông tin tổng quát về những sai lầm trong quá khứ với cách thức cải thiện vô cùng đơn giản cho tương lai để tạo nên một liều thuốc giải cho thế giới cuồng năng suất này.

Celeste Headlee có hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành truyền thông, dẫn dắt hàng loạt chương trình nổi tiếng trên sóng radio của Hoa Kỳ và là một diễn giả tài năng. Bài diễn thuyết của cô tại TEDx Talk đã đạt hàng chục triệu lượt xem toàn cầu. 

Celeste còn là tác giả của hàng loạt bài viết phân tích hành vi được đăng tải trên các tạp chí uy tín: TODAY, Psychology Today, Inc., NPR, Time, Essence, Elle...  Dù lịch trình bận rộn nhưng Celeste vẫn có thể cân bằng cuộc sống. Cô đã được mời để chia sẻ kinh nghiệm cho hơn 100 doanh nghiệp, hội nghị, trường đại học như Apple, Google, United Airlines, Duke University… 

Lưu Đình Long