Với bà Hoàng Thị Thào, sinh năm 1979, dân tộc Tày, trụ cột của một hộ nghèo ở thôn Nà Coong, xã Bạch Thông, ước mơ lớn nhất đời chỉ giản dị là một mái nhà kiên cố. Chồng đau yếu, thu nhập của gia đình trông vào hơn 2 sào đất trồng lúa, trồng ngô. Bà chia sẻ: “Căn nhà cũ được quây bằng ván tạp hơn 4 năm nay, đã mục lắm rồi, chỉ sợ mưa bão thôi. Vì vậy, khi được hỗ trợ làm nhà, gia đình mừng lắm”.

Ước mơ của bà Thào cũng là nỗi niềm chung của hàng nghìn hộ dân tại 37 xã khu vực phía Bắc tỉnh Thái Nguyên mới. Tại những thôn bản đặc biệt khó khăn như Khuổi Mạn và Ngặm Váng của xã Bằng Thành, tình trạng không điện lưới, không sóng điện thoại, giao thông đi lại khó khăn khiến 2 thôn tựa “ốc đảo” giữa núi rừng. Ở Khuổi Mạn, 96 hộ thì có đến 80 hộ nghèo; ở Ngặm Váng, 49 hộ thì có 40 hộ nghèo.

Thực trạng đó được Thượng tá Hoàng Quốc Cường, Phó Chủ nhiệm chính trị Bộ Chỉ huy Quân sự (CHQS) tỉnh Thái Nguyên mô tả: “Cuộc sống của bà con rất khó khăn, không có một cái gì. Nhiều nhà đã dột nát; gỗ, ván gần như mục, có thể đổ sập xuống bất cứ lúc nào”.

Theo Thượng tá Cường, quẩn quanh giữa núi rừng, sinh kế bấp bênh nên với bà con, để có căn nhà kiên cố gần như là một ước mơ xa vời. Vì thế, khi thấy chính quyền, lực lượng vũ trang, đoàn thành niên,… vào giúp xây nhà mới, bà con rất vui và ấm lòng.

Nỗi niềm của người dân đã trở thành mệnh lệnh cấp bách mà chính quyền Thái Nguyên đặt ra. Bà Nguyễn Thị Loan, Phó Chủ tịch UBND tỉnh khẳng định: “An cư cho người dân là mệnh lệnh từ cuộc sống. Những căn nhà kiên cố được xây lên từ tình dân tộc, nghĩa đồng bào thắp lên niềm tin, hy vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn cho người dân có hoàn cảnh khó khăn”.

Ngày 1/7/2025 là một dấu mốc đặc biệt trên hành trình phát triển mới của Thái Nguyên và Bắc Kạn khi cả hai sáp nhập thành tỉnh Thái Nguyên mới. Nhưng đồng thời, tỉnh cũng đối mặt với thách thức trong xóa nhà tạm, nhà dột nát khi số lượng nhà cần hỗ trợ lớn, thời gian thực hiện không còn nhiều.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên Nguyễn Thị Loan cho biết, trước sáp nhập, tỉnh Thái Nguyên đã hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát vào cuối tháng 4/2025. Còn tỉnh Bắc Kạn, tính đến 30/6/2025, vẫn còn 1.072 nhà cần xóa. 

“Ngoài 1.072 căn này, qua rà soát 37 xã khu vực phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên mới, trước đây thuộc tỉnh Bắc Kạn cũ, vẫn còn số lượng lớn hộ dân đang ở trong nhà tạm bợ chưa đưa vào danh sách hỗ trợ”, bà Loan cho hay.

Với mục tiêu “không bỏ ai lại phía sau”, ngay sau khi sáp nhập, tỉnh Thái Nguyên đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xóa 1.072 nhà tạm. Chỉ sau 3 ngày sáp nhập, vào ngày 4/7, Ban Chỉ đạo tỉnh đã họp khẩn để thống nhất chủ trương và hành động. Ngay sau đó, 16 đoàn công tác do các lãnh đạo tỉnh trực tiếp dẫn đầu đã tỏa đi khắp các địa bàn. Họ không chỉ kiểm tra trên giấy tờ mà còn đi đến từng xã, từng thôn bản để nắm bắt thực tế, lắng nghe tâm tư của người dân. Không khí khẩn trương bao trùm, thể hiện một quyết tâm sắt đá của toàn hệ thống chính trị.

Chỉ sau hơn 1 tuần, tỉnh đã tiến hành khởi công xây dựng 1.072 căn nhà “3 cứng”, tiến tới hoàn thành Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. 

Nhưng trên địa bàn 37 xã khu vực phía Bắc của tỉnh vẫn còn nhiều hộ đang ở nhà tạm bợ, không thuộc phạm vi hỗ trợ của chương trình. Vì thế, ngày 8/7, Ban Chỉ đạo xóa nhà tạm, nhà dột nát tỉnh Thái Nguyên đã họp dưới sự chủ trì của Bí thư Tỉnh ủy Trịnh Việt Hùng. 

Sau khi nghe báo cáo, Bí thư Tỉnh ủy Trịnh Việt Hùng đã giao nhiệm vụ lập đề án hỗ trợ những hộ phát sinh này. Giữa lúc chiến dịch đang được đẩy lên cao độ, một "cú hích" mang tính quyết định đã xuất hiện, tiếp thêm sức mạnh cho quyết tâm của tỉnh. Sự vào cuộc quyết liệt của Thái Nguyên đã nhận được sự quan tâm và đồng hành từ Bộ Công an.

Ngày 13/7, Đề án “Xây dựng 1.000 căn nhà ở cho nhân dân thực hiện mục tiêu xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên sau sáp nhập từ nguồn kinh phí đề nghị Bộ Công an hỗ trợ” được phê duyệt (gọi tắt là Đề án 245).Với tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng”, ngay sau khi có Đề án 245, các địa phương trên địa bàn tỉnh đã tiến hành song song hai nhiệm vụ: Vừa rà soát lập danh sách, vừa triển khai thi công xóa nhà tạm.

“Tính đến ngày 15/8, tỉnh đã hoàn thành 1.000/1.000 căn thuộc phạm vi Đề án 245; đồng thời sẽ tiếp tục rà soát để có phương án hỗ trợ các hộ phát sinh trong thời gian tới”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên Nguyễn Thị Loan cho biết. 

Xóa nhà tạm, nhà dột nát có thể xem là “bài test” cho Thái Nguyên sau sáp nhập tỉnh và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các tổ chức, đoàn thể; sự chung tay của các lực lượng vũ trang và cộng đồng doanh nghiệp, công tác xóa nhà tạm trên địa bàn tỉnh đã được đẩy lên thành một phong trào “toàn dân, toàn diện”.

Một trong những khó khăn đầu tiên, theo ông Đàm Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh, là bài toán huy động vốn đối ứng. Để xây một căn nhà “3 cứng” ở vùng sâu, vùng xa, kinh phí tối thiểu cũng phải 80 triệu đồng, trong khi ngân sách chỉ hỗ trợ được 60 triệu. Thách thức không chỉ nằm trên giấy. Ông Tuyến chia sẻ: “Ví dụ, một viên gạch có giá khoảng 5 nghìn đồng, nhưng vận chuyển đến chân công trình ở vùng sâu chi phí lên tới 10 nghìn đồng. Vì thế, mình phải tìm cách để tiết kiệm cho bà con và huy động các nguồn lực khác”.

Trước bài toán đó, Mặt trận Tổ quốc và các địa phương đã có nhiều cách làm sáng tạo. Cơ quan MTTQ tỉnh đã phân công lãnh đạo phụ trách các xã, tập trung kêu gọi, vận động các nhà hảo tâm, doanh nghiệp. Nhờ đó, nhiều hộ không có vốn đối ứng đã được hỗ trợ thêm từ 10-20 triệu đồng/hộ. Như tại xã Bạch Thông, sau khi có Đề án 245, một chiến dịch 30 ngày đêm chung tay xóa nhà tạm đã được phát động. Đặc biệt, trong Đại hội Đảng bộ xã ngày 9/8, xã đã chủ trương không tặng hoa mà phát động quyên góp, thu về được khoảng 100 triệu đồng để thêm kinh phí thực hiện đề án.

Khi bài toán kinh phí và sự đồng thuận được giải quyết, vai trò xung kích của lực lượng vũ trang đã được phát huy tối đa. Những người lính bộ đội, công an đã trở thành những người thợ xây, thợ hồ, “vượt nắng, thắng mưa” có mặt ở các địa bàn khó khăn nhất.

Câu chuyện của gia đình cựu binh Lý Đức Hôn ở xã Bạch Thông là một minh chứng. Bị tai biến liệt toàn thân, có người con trai không nghề nghiệp, cuộc sống của ông tạm bợ như chính căn nhà đang ở. Ông là hộ phát sinh, nằm ngoài danh sách 1.072 hộ ban đầu. 

Theo Trung tá Ngô Ngọc Dưỡng, Trưởng Công an xã, phải đến khi Đề án 245 được ban hành ngày 13/7, xã mới có cơ sở để hỗ trợ. 

“Sau mấy ngày mưa to, đường vào bùn ngập nửa chân nhưng anh em không quản vất vả. Từ 60 triệu đồng hỗ trợ và sự giúp đỡ của lực lượng công an, quân sự, đoàn thanh niên xã, đến ngày 24/7 thì căn nhà lắp ghép cho ông Hôn đã hoàn thành”, Trung tá Dưỡng chia sẻ.

Tương tự là hoàn cảnh của bà Lý Thị Tâm ở thôn Nà Hin. Theo ông Lý Thiên Vinh, Chỉ huy trưởng Ban CHQS xã, nhà bà Tâm khởi công ngày 19/7 nhưng phải tạm gác vì ảnh hưởng của bão số 3 (bão Wipha). “Lũ trên sông Cầu lên cao, không thể vận chuyển vật liệu vào được. Nước vừa rút là anh em cho máy xúc vào gạt bùn đá lấy lối đi lại, dùng sức người để vận chuyển vật liệu vào làm nhà, cũng chậm mất khoảng nửa tháng so với kế hoạch”.

Hàng vạn ngày công của lực lượng vũ trang đã được đổ xuống. Theo Thượng tá Hoàng Quốc Cường, Phó Chủ nhiệm chính trị Bộ CHQS tỉnh, tính từ ngày 1/7-11/8, đơn vị đã huy động 476 lượt cán bộ, chiến sỹ, với 8.141 ngày công; 268 lượt dân quân tự vệ, với 1.901 ngày công. “Những nơi nào khó khăn nhất là chúng tôi đến. Hiện ở thôn Khuổi Mạn và thôn Ngặm Váng, mỗi thôn có 18 cán bộ, chiến sỹ đang bám trực để dựng nhà cho bà con”, Thượng tá Cường chia sẻ.

Về phía lực lượng Công an tỉnh, tính đến ngày 11/8, đơn vị đã tham gia hỗ trợ xây dựng 1.385 nhà “3 cứng”. Công an tỉnh đã huy động 1.541 lượt cán bộ, chiến sỹ, với hơn 3.051 ngày công; đồng thời còn có sự chi viện của hàng chục cán bộ, chiến sỹ từ Trung đoàn Cảnh sát Cơ động Đông Bắc - Bộ Công an.

Sự quan tâm sâu sắc của lãnh đạo Bộ Công an chính là nguồn động viên, khích lệ để lực lượng hoàn thành nhiệm vụ. 

Thượng tá Nguyễn Hoàng Trí Kháng, Phó Giám đốc Công an tỉnh Thái Nguyên khẳng định: “Sau sáp nhập, xóa nhà tạm là nhiệm vụ cấp bách của tỉnh. Cùng với bộ đội, công an là lực lượng phù hợp để tham gia vào nhiệm vụ này. Không chỉ tuyên truyền, vận động mà công an còn trực tiếp tham gia thi công, đào móng, trát vữa, làm cửa, kéo xe,… Không có việc gì làm khó được anh em”.

Sau sáp nhập, việc hoàn thành xóa hơn 2.000 nhà tạm, nhà dột nát trước ngày 31/8 rõ ràng là một thử thách vô cùng lớn đối với Thái Nguyên. Theo Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Thái Nguyên Đàm Quang Tuyến, áp lực về tiến độ là một trong những thách thức của tỉnh. Xác định đây là chủ trương đầy nhân văn, với mong muốn “an cư” cho người dân, dù rất gấp thì cách làm cũng không thể vội vàng mà phải tuyên truyền, vận động để tạo được sự đồng thuận trong xã hội.

“Đồng bào khi xây nhà thường chọn ngày, xem tuổi. Tranh thủ đội ngũ già làng, trưởng bản, người có uy tín, thầy mo, thầy cúng,… chúng tôi tăng cường tuyên truyền, rồi vận động bà con mượn tên, mượn tuổi để khởi công làm nhà. Cũng phải mất thời gian để thuyết phục người dân đồng thuận”, ông Tuyến cho biết. Lấy dẫn chứng từ bản thân, ông Tuyến chia sẻ: “Tôi nói với bà con, tôi người dân tộc Tày, năm 2006 làm nhà không hợp tuổi. Tôi đã mượn tuổi của em trai và làm nhà. Chẳng những không xảy ra việc gì mà gia đình ngày càng càng phát triển đi lên. Thế là bà con tin”.

Với sự đồng thuận của người dân, công tác xóa nhà tạm đã “về đích” mục tiêu đề ra. Trong quá trình triển khai, dù chịu áp lực về tiến độ nhưng các căn nhà vẫn đảm bảo chất lượng cao nhất, theo tiêu chuẩn “3 cứng” của Bộ Xây dựng.

Theo bà Nguyễn Thị Loan, tỉnh xác định mỗi căn nhà không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là tương lai của cả một gia đình. Vì thế, áp lực không chỉ ở tiến độ thần tốc, mà còn ở yêu cầu phải bảo đảm an toàn, chất lượng và tính bền vững của từng căn nhà. “Chúng tôi phải tính toán kỹ lưỡng nguồn lực, giám sát từng khâu từ thiết kế, vật liệu, thi công cho đến bàn giao”, bà Loan chia sẻ.

Nhìn lại chiến dịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên cho biết, một bài học kinh nghiệm lớn được rút ra là, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự đồng thuận của nhân dân và sự chung tay của cộng đồng, doanh nghiệp thì dù khó khăn đến đâu cũng sẽ vượt qua. “Một kinh nghiệm sâu sắc nữa là phát huy nội lực, tranh thủ ngoại lực, lồng ghép hiệu quả các nguồn lực. Vừa rồi, với sự giúp đỡ của Bộ Công an với Đề án 245, tỉnh đã vượt kế hoạch xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn”, bà Loan cho biết.

Đây không chỉ là nhằm hỗ trợ an sinh mà còn mang tính chiến lược trong việc tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Vì thế, dù đã “về đích” nhưng tỉnh Thái Nguyên vẫn tiếp tục rà soát, còn nhà tạm, nhà dột nát thì còn thực hiện hỗ trợ; đồng thời quan tâm hỗ trợ sinh kế cho người dân, để sau “an cư” là “lạc nghiệp”.