Dù trải qua hơn một thế kỷ, nhiều bộ dây thừng được làm bằng da trâu để săn voi rừng ở xã Buôn Đôn (Đắk Lắk) vẫn rất bền chắc, không hề hư hỏng.
Theo truyền thống, Tết “Pây Tái” thường diễn ra từ ngày 10-15/7 âm lịch. Đây là dịp đặc biệt để người con rể cùng vợ con trở về nhà vợ, mang theo lễ vật để dâng biếu cha mẹ vợ, thể hiện đạo hiếu và lòng biết ơn đối với gia đình bên ngoại.
Trước ngày rằm, phụ nữ Tày thường chuẩn bị nguyên liệu để làm bánh Pẻng tải - một loại bánh truyền thống làm từ gạo ngâm, có thể là bánh gai hoặc bánh củ chuối. Trong khi đó, người chồng lo chọn mua vịt, loại lễ vật quan trọng bậc nhất trong mâm cúng dâng bên ngoại. Loại vịt được chọn thường là vịt thả suối, thịt thơm ngon, mang đậm hương vị núi rừng.
Theo truyền thuyết của người Tày, vịt là loài vật linh thiêng, từng cõng gà trống vượt biển để đưa lễ vật lên trời vào ngày rằm tháng Bảy. Chính vì thế, vịt không chỉ là món ăn trong mâm cỗ mà còn là biểu tượng kết nối giữa mường trần và mường trời, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.
Ngày xưa, khi điều kiện kinh tế còn khó khăn, người con rể phải đan sọt tre, làm lồng, gánh vịt và lễ vật đi bộ hàng chục cây số về nhà vợ. Ngày nay, giao thông thuận tiện, cuộc sống đủ đầy hơn, giá trị văn hóa và tinh thần của “Pây Tái” vẫn được giữ gìn nguyên vẹn.
Một ngày sum họp, một đời biết ơn
Người Tày quan niệm rằng sau khi lấy chồng, người phụ nữ ít có cơ hội báo hiếu cha mẹ đẻ. Bởi vậy, rằm tháng Bảy chính là dịp để con gái trở về phụng dưỡng, còn con rể có thể bày tỏ lòng biết ơn với gia đình vợ. Câu nói quen thuộc trong dân gian người Tày: “Tháng Giêng ăn gà, tháng Bảy ăn vịt” đã phần nào thể hiện ý nghĩa đặc biệt của ngày này.
Anh Nghiên, một người dân xã Chợ Đồn (Thái Nguyên) cho biết, mâm lễ về ngoại luôn có bánh, vịt, rượu, trầu cau và vàng hương.
Những vật phẩm ấy không chỉ để thắp hương tưởng nhớ tổ tiên mà còn thể hiện lòng thành kính của con cháu.
Anh Ma Văn Trinh (sinh năm 1990, thôn Pác Ngòi, xã Ba Bể, tỉnh Thái Nguyên) cho biết, “Pây Tái” được người Tày coi là Tết lớn thứ hai trong năm, sau Tết Nguyên đán. Mọi người nghỉ công việc để chuẩn bị sắm tết.
Tại nhiều gia đình Tày ở Bắc Thái Nguyên và Cao Bằng, món vịt được chế biến thành canh vịt nấu rau răm ăn kèm bún. Món ăn tuy dân dã nhưng đậm đà hương vị quê hương. Đặc biệt, bún được làm thủ công từ gạo ngâm, xay thành bột rồi ép qua khuôn gỗ đặt trên nồi nước sôi.
Bún lên men tự nhiên nên có mùi hơi ngái, thường được gọi vui là “bún thối”. Khi ăn, người ta chan với canh vịt rau răm, thêm chút giấm tỏi hoặc xì dầu trộn với củ địa liền băm nhỏ, tạo nên hương vị rất riêng.
Ngoài món vịt, mâm cơm ngày “Pây Tái” còn có rau rừng, măng, lợn quay, vịt quay, tất cả cùng hòa quyện trong bữa cơm đoàn viên đầy ấm áp. Trong mâm cỗ, người già thường kể lại những câu chuyện truyền thống của dòng họ, dạy con cháu bài học về lòng hiếu thảo và đạo làm người.
Điều đặc biệt là không chỉ riêng cộng đồng người Tày, nhiều gia đình người Kinh sinh sống lâu năm tại vùng Bắc Thái Nguyên cũng duy trì tục lệ “Pây Tái” như một nét văn hóa đẹp.
Cộng đồng Bru Vân Kiều ở các xã miền núi Quảng Bình (nay là Quảng Trị) có kho kiến thức chữa bệnh bằng thuốc nam rất phong phú. Với một số loại bệnh như đau nhức xương khớp, gút, mụn nhọt…, bà con gần như không phải sử dụng đến thuốc tây.
“Thôn, xã đều được tỉnh hỗ trợ mua mã la nhưng nhiều nơi đánh không kêu. Nghệ nhân biết cách diễn tấu ngày càng ít, giới trẻ lại không quan tâm văn hóa dân tộc”, ông Cao Điệp Phới trăn trở trước nguy cơ mai một loại nhạc cụ thiêng của người Raglai.
Như một ốc đảo giữa lòng Thái Nguyên, làng Thái Hải không vang tiếng máy móc, không sáng ánh đèn của thành phố chỉ có tiếng mõ tre, lời ru và những mái nhà sàn còn thở cùng ký ức.
.svg){kind=icon}
